ZOOSPIRACY
De ontluisterende waarheid achter dierentuinen
Wat begint als een simpele kindervraag in de dierentuin, ontvouwt zich tot een onthullende zoektocht naar de duistere wereld achter de kooien — een miljardenindustrie vol criminele praktijken en ethische dilemma’s.
Kun je anno 2025 nog met een schoon geweten naar de dierentuin?
Wat zien we niet als we naar de dieren kijken?
En wat zegt dat over hoe wij als mens naar dieren kijken?
Generaties lang is een bezoek aan de Dierentuin iets vanzelfsprekends. In Nederland gaan er jaarlijks
10 miljoen mensen naar de zoo (wereldwijd 700 miljoen).
Het is een vast onderdeel van de opvoeding geworden.
Schoolreisjes, verjaardagen, familie-uitjes — zelfs onze eerste date vond er plaats.
Een plek die voelt als magie, waar je voor even in een andere wereld stapt.
Dit enthousiasme hebben we doorgegeven.
Afgelopen juni namen we ons driejarige nichtje mee naar Burgers’ Zoo, een state-of-the-art dierentuin met een compleet koraalrif, regenwoud en woestijn. Hier worden dieren niet ‘tentoongesteld’, maar vormen ze onderdeel van een ecosysteem — revolutionair en tegelijk een gevoel van vooruitgang.
Zo voelt een bezoek aan dit park legitiem, zeker voor dierenliefhebbers zoals wij.
Totdat, al lopend door de kunstmatige steppe, ons nichtje ineens vraagt:
“Waar komen de leeuwen eigenlijk vandaan?”
We staan stil, kijken elkaar aan en beseffen:
we hebben geen flauw idee.
Deze kinderlijke vraag dwong ons tot eerlijkheid: waar komen de dieren in de dierentuin eigenlijk vandaan?
Die simpele vraag leidde tot een onthullende zoektocht naar een veel grotere, duisterdere werkelijkheid — en deed onze romantische dierentuinbubbel barsten en realiseren dat er geen grotere paradox bestaat dan wilde dieren opsluiten en verbaasd zijn als een leeuw ijsbeert?
Achter het vriendelijke, educatieve imago van dierentuinen schuilt wereldwijd een ongemakkelijke realiteit:
In Europese dierentuinen worden jaarlijks honderden gezonde dieren gedood, waaronder leeuwen, zebra’s en antilopen. Omdat ze genetisch niet interessant zijn, omdat er geen plek is, of omdat ze “niet bruikbaar” meer zijn.
Dierentuinen spelen een rol in de miljardenindustrie van internationale (en soms illegale) dierenhandel.
In diverse landen leven dieren onder erbarmelijke omstandigheden — zonder medische zorg, zonder verrijking, in te kleine kooien.
Veel dierentuinen opereren zonder toezicht of transparantie.
Slechts een klein deel van de dieren in dierentuinen is daadwerkelijk bedreigd in het wild. En maar een fractie van het budget gaat naar écht natuurbehoud.
“Maar er is nauwelijks of geen bewijs dat dierentuinen een essentiële rol vervullen in het behoud van diersoorten. En het educatieve vermogen blijft beperkt tot een selecte groep mensen.”
“European zoos euthanize over 3,000 “surplus” animals each year”
“De AZA (European Association of Zoos and Aquaria) meldt dat haar leden “meer dan 50 herintroductieprogramma’s” organiseren voor soorten die als bedreigd of in gevaar zijn aangemerkt volgens de Endangered Species Act. Desondanks zal een groot deel van de dieren in dierentuinen (alleen al in de AZA-dierentuinen zijn er 800.000 dieren van 6.000 soorten) hun hele leven in gevangenschap doorbrengen, hetzij stervend van ouderdom na een leven in tentoonstelling, hetzij geëuthanaseerd als “surplus”.”
“Maar dit gebeurt toch niet in Nederland?”
Dat dachten wij ook.
Tot we lazen over Ouwehands Dierenpark, waar twee rosse neushoornvogels werden aangemerkt als illegaal gehouden — omdat niet bewezen kon worden dat ze legaal in gevangenschap zijn geboren.
(Uiteindelijk trok Ouwehands Dierenpark in mei 2025 het hoger beroep in. Hierdoor werd de eerdere uitspraak van de rechtbank definitief, en werden de vogels in beslag genomen door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) )
Of Mondo Verde, waar dieren structureel in te kleine en ongeschikte verblijven worden gehouden. Kamelen waarvoor geen vergunning is. Panters, leeuwen en emoes die ijsberen of herhaaldelijk oppervlakken likken — klassiek teken van stress en verveling.
In de wereld van dierentuinen en aquaria spelen drie grote organisaties de hoofdrol: WAZA (World Association of Zoos and Aquariums), EAZA (European Association of Zoos and Aquaria) en AZA (Association of Zoos and Aquariums in de VS). Deze organisaties profileren zich als keurmerken voor kwaliteit, dierenwelzijn en conservatie, en beheren accreditaties, fokprogramma’s en richtlijnen.
Maar in werkelijkheid waarborgen deze keurmerken nauwelijks dat dieren goed worden verzorgd of dat de beloften van conservatie en educatie worden nageleefd. Veel dieren lijden onder kleine verblijven, gedragsstoornissen of worden geëuthanaseerd als ‘surplus’.
Conservatieprojecten vormen slechts een fractie van hun activiteiten, en educatieve claims blijken vaak meer marketing dan effect.
Tegelijkertijd vormen lidmaatschaps- en accreditatiekosten hun belangrijkste inkomstenbron. Zo betalen dierentuinen jaarlijks om lid te zijn, voor inspecties, certificeringen en deelname aan workshops of fokprogramma’s. Accreditatie fungeert vooral als marketinginstrument: het legitimeert de dierentuin en trekt bezoekers, sponsors en donaties aan. Kortom: WAZA, EAZA en AZA verdienen vooral aan hun netwerk en certificeringssysteem, terwijl hun keurmerk geen garantie biedt voor ethisch gedrag of écht dierenwelzijn.
Wij — Kim en Diederick — zijn de makers én de vertellers.
Met een persoonlijke, onderzoekende blik nemen we je mee in een reis die begint bij een simpele kindervraag en eindigt in een wereld vol ethische dilemma’s.
We zijn geen experts, maar nieuwsgierige, kritische burgers — net als de kijker. Die benadering maakt het thema toegankelijk, invoelbaar en urgent.
Hoe vertellen we het? We onderzoeken zelf, stellen vragen en gaan op pad.
We interviewen verzorgers, experts en woordvoerders — soms welkom, soms geweigerd.
We reizen naar plekken die onderdeel zijn van de dierentuinketen, ook internationaal.
En als het moet, doen we dat undercover.
Denk aan een mix van Cowspiracy, Seaspiracy en Keuringsdienst van Waarde.